Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες: με μια πρώτη ματιά!

«Είμαι καθηγήτρια φιλολογίας στην Β’ τάξη του γυμνασίου. Έχω ένα μαθητή που απ’όσο μαθαίνω είναι ιδιαίτερα καλός στα μαθηματικά, αλλά στα δικά μου μαθήματα υστερεί στα γραπτά του. Είναι έξυπνος και ιδιαίτερα εύστροφος, αλλά όταν έρθει η ώρα να διατυπώσει τις σκέψεις του σε χαρτί, αυτές αποτυπώνονται δυσανάγνωστα, πτωχά και με αρκετά ορθογραφικά λάθη. Σκέφτηκα να του δίνω λίγο περισσότερο χρόνο για το γραπτό του και παρατήρησα πως υπάρχει μια μικρή βελτίωση.»
 

Τι είναι;

Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες: ο όρος αυτός αφορά τους τομείς των μαθησιακών δεξιοτήτων, των δεξιοτήτων της επικοινωνίας και των κινητικών δεξιοτήτων. Πρόκειται, λοιπόν, για δυσκολία ανάπτυξης των παραπάνω τομέων παρεμποδίζοντας την καλή σχολική επίδοση, χωρίς να αποδίδεται κάποια αιτία στα εξής: νοητική καθυστέρηση, αυτισμός (φάσμα αυτισμού), σωματικό-οργανικό πρόβλημα, ελλιπείς εκπαιδευτικές ευκαιρίες.
 

Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες χωρίζονται σε:

1. Διαταραχές Μάθησης

-Διαταραχή Ανάγνωσης (δυσλεξία): δυσκολία αναγνώρισης λέξεων, κατανόησης ανάγνωσης, απλά προβλήματα ορθογραφίας (συνεχίζει και στην ενήλικη ζωή, ωστόσο, υπάρχουν δυνατότητες επιτυχίας).

Κατά την ανάγνωση: «χτες το απογεμα βεν πιγαμε στο στιρκο» αντί «Χθες αργά το απόγευμα δεν πήγαμε στο τσίρκο.»

άρα παράλειψη γραμμάτων (π.χ. απόγεμα) ή και λέξεων (π.χ. αργά), παραμόρφωση της προφοράς των λέξεων.

-Διαταραχή Γραπτής Έκφρασης (δυσγραφία): ορθογραφικά λάθη, γραμματικά λάθη, λάθη στίξης (ή απουσία στίξης), κακός γραφικός χαρακτήρας (ειδικά προς το τέλος του γραπτού), δυσκολία διαχωρισμού μικρών και κεφαλαίων γραμμάτων, δυσκολία σχεδιασμού απλών γραμμών, δυσκολία διατήρησης της γραφής πάνω στις γραμμές, (ίσως) καθρεπτική μορφή γραπτού κ.ά.

*το παραπάνω παράδειγμα θα μπορούσε να θεωρηθεί δυσγραφία:  «χτες το απογεμα βεν πιγαμε στο στιρκο»

-Διαταραχή Μαθηματικών: δυσκολία ανάκλησης αριθμητικών δεδομένων, μέτρησης αντικειμένων γρήγορα και με ακρίβεια και στοίχισης αριθμών σε στήλες.

*δεν υπάρχει διάγνωση αν το παιδί έχει μειωμένη όραση ή ακοή. Ιδιαίτερα η ακοή θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη καθώς πολλές φορές διαγιγνώσκεται κάποια διαταραχή μάθησης, ενώ το παιδί απλά έχει μια μορφή βαρηκοΐας.

Περίπτωση: ένα παιδί με μια μορφή μέσης βαρηκοΐας ακούει «Τι τάνεις;» αντί «Τι κάνεις;». Το παιδί καθώς δεν ακούει σωστά και δεν έχει την εμπειρία ενός ενήλικα, ο οποίος ακόμα κι αν άκουγε «Τι τάνεις;», θα γνώριζε να το προσαρμόσει σωστά, υιοθετεί λάθος τις λέξεις και τις ανακαλεί εξίσου λάθος στην κάθε επόμενη στιγμή.

2. Διαταραχή Επικοινωνίας

-Διαταραχή γλωσσικής έκφρασης: «Έχω ένα κοριτσάκι 10 χρονών. Μικρότερη ίσα που σχημάτιζε μικρές φρασούλες. Μεγαλώνοντας βλέπω την ανάγκη της να θέλει να εκφραστεί και να επικοινωνήσει μαζί μου αλλά δεν τα καταφέρνει. Περνάει από μπροστά της ένα αυτοκίνητο, και ενώ το βλέπει και μου το δείχνει δεν μου το λέει.» Επίσης, δυσκολία ανάκλησης σωστών λέξεων, ενώ η εκμάθηση νέων λέξεων οδηγεί στην απόσβεση παλαιών και σε πτωχότερη γραμματική.

-Φωνολογική Διαταραχή: δεν υπάρχει καθαρή ομιλία αν και υπάρχει ικανοποιητικά καλό λεξιλόγιο και καλή γραμματική. Ρ,Σ,Θ,Φ,Ζ,Λ, ΤΣ είναι κάποιοι από τους φθόγγους που δεν μπορεί το παιδί να προφέρει σωστά: «Σε παλακαλώ, σέλω λίγο το μπε μου τετλάδιο.». Δεν διατηρείται αυτή η διαταραχή και κατά την ενήλικη ζωή καθώς σε μερικές περιπτώσεις η διαταραχή αποκαθίσταται μέχρι την ηλικία των 8, ή σε κάποιες άλλες περιπτώσεις η λογοθεραπεία εξαλείφει το πρόβλημα.

-Τραυλισμός: συχνές επαναλήψεις ή επιμηκύνσεις ήχων και λέξεων (π.χ. κα-κα-καλημέρα), μεγάλες παύσεις ανάμεσα στις λέξεις, αντικατάσταση λέξεων που αρθρώνονται δύσκολα (π.χ. μη ξεχάσω να σου τηλεφωνήσω) με λέξεις που αρθρώνονται εύκολα, ενώ υπάρχει πιθανότητα να εμφανίζονται παράλληλα σπασμοί και τρεμόπαιγμα ματιών (ας θεωρηθεί ένα είδος τικ). Επιδείνωση όταν υπάρχει άγχος, μείωση όταν το παιδί τραγουδά.

3. Διαταραχή Κινητικών Δεξιοτήτων (Αναπτυξιακή Διαταραχή Συντονισμού): δυσκολία συντονισμού κινήσεων που δεν οφείλεται σε οργανικά αίτια (π.χ. το παιδί δυσκολεύεται να δέσει τα κορδόνια του, να κουμπώσει τα κουμπιά από το μπουφάν του κτλ.)

Συνοψίζοντας… 

…τα βασικά αίτια των ειδικών μαθησιακών διαταραχών αποδίδονται στην κληρονομικότητα και σε νευροβιολογικούς παράγοντες. Οι δυσκολίες αυτές προκαλούν δυσφορία στο παιδί και έκπτωση της λειτουργικότητας στην καθημερινότητά του σε οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό επίπεδο. Το θετικό στοιχείο είναι πως υπάρχουν πιθανότητες βελτίωσης μέχρι και εξάλειψης του προβλήματος (σε κάποιες περιπτώσεις).

**Έχοντας μπροστά μας έναν αριθμό συμπτωμάτων και προσπαθώντας να προσδιορίσουμε το παιδί σε ποια κατηγορία ανήκει δεν είναι κάτι ευχάριστο σε πολλούς από εμάς. Οι ταμπέλες και οι κατηγοριοποιήσεις, ακόμα και σαν άκουσμα, πολλούς μας απωθούν. Ωστόσο, αυτές οι ταμπέλες μπορεί να μας βοηθήσουν να κάνουμε μια σωστή και ολοκληρωμένη διάγνωση για να προλάβουμε οποιαδήποτε διαταραχή και να βοηθήσουμε το άτομο να αναπτυχθεί σωστά και να γίνει ένας λειτουργικός ενήλικας.